Yol Harcamalarına Katılım Payı

YOL HARCAMALARINA KATILIM PAYI

Bir diğer adıyla asfalt katılım payı, asfalt parası, yol katılım vb.. olan yol harcamalarına katılım payı 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda düzenlenmiştir. Anılan kanunda taşınmazın bağlı bulunduğu belediyenin gelirleri arasında sayılmaktadır.

Yol harcamalarına katılım payı 2464 sayılı kanunun 86.maddesinde “Belediyelerce veya belediyelere bağlı müesseselerce aşağıdaki şekillerde inşa, tamir ve genişletilmeye tabi tutulan yolların iki tarafında bulunan veya başka bir yola çıkışı olmaması dolayısıyla bu yoldan yararlanan gayrimenkullerin sahiplerinden meclis kararı ile Yol Harcamalarına Katılma Payı alınabilir.

a) Yeni yol açılması;

b) Mevcut yolların yüzde 40 nispetinde veya daha fazla genişletilmesi;

c) Kaldırımsız ve bakımsız bulunan yolların, kaldırım veya parke kaldırım haline getirilmesi veya asfalt yapılması, kaldırım veya şose halindeki yolların da parke, beton veya asfalta çevrilmesi;

d) Mevcut kaldırım veya parkelerin sökülüp yeniden düzenlenmesi,” 

tanımlaması yapılmak suretiyle hangi koşullar altında alınacağı düzenlenmiştir.

Burada belirtilen gayrimenkul sahiplerinden kast 2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Harcamalara Katılma Payları İle İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 18.maddesinde belirtildiği üzere gayrimenkulün malikini, varsa intifa hakkı sahibini veya tahsisli olduğu kamu kurum ve kuruluşunu, bunlar yoksa gayrimenkulü sahibi gibi kullananları ifade etmektedir.

Yine aynı maddede açıkça belirtildiği üzere, yol harcamalarına katılım payı alınabilmesinin ilk ve genel şartı, sağlanan yol hizmetinin Belediyelerce veya Belediyelere bağlı müesseselerce yapılmasıdır. Bu sebepledir ki Belediyeler, şehirlerarası ve uluslararası yolların bir devamı olarak, Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından yapılan yollar için yol harcamalarına katılma payı isteme hakkı bulunmamaktadır.

Yol Harcamalarına Katılım Payının Hesaplanması

Yol harcamalarına katılım payının hesaplanmasının dayanağı olan kanun maddesi 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununun 89.maddesidir.

Anılan madde de “Harcamalara katılma payları, bir program dahilinde veya istek üzerine doğrudan doğruya yapılan işlerde, bu hizmetler dolayısıyla yapılan giderlerin tamamıdır. Şu kadar ki yapılacak giderler peşin ödendiği takdirde bu paylar ilgililerden yüzde yirmibeş noksanı ile alınır. Ancak, bu tür hizmet giderleri Bayındırlık ve İskan Bakanlığı (Mülga) (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı) ile İller Bankası tarafından tespit edilen ve yayınlanan rayiç ve birim fiyatlara göre hesaplanan tutarları aşamaz.” denilmek suretiyle hesaplanacak payın, yapılan hizmet için harcanan giderlerin tamamımın olması gerektiği ancak her halükarda bu gider bedelinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile İller Bankası tarafından tespit edilen ve yayınlanan rayiç ve birim fiyatlara göre hesaplanacak tutarları aşamayacağı hüküm altına alınmıştır.

Burada, uygulamada hem Belediyeler hem de gayrimenkul sahipleri tarafından dikkat edilmeyen ancak sonuçta gayrimenkul sahiplerinin aleyhine olacak şekilde çok önemli bir hüküm gözden kaçırılmaktadır. Bu hüküm mezkur kanunun 89.maddesinde karşımıza çıkmaktadır. Bu hüküm “Harcamalara katılma payları bina ve arsalarda vergi değerinin yüzde 2'sini geçemez.” dir.

Anılan hükme göre yol harcamalarına katılım payının en üst sınırı, bina ve arsalarda vergi değerinin %2 sinden fazla olmamalıdır.

213 Sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 268. maddesinde "Vergi değeri, bina ve arazinin Emlak Vergisi Kanununun 29. maddesine göre tespit edilen değeridir." denilmek suretiyle vergi değerinin nasıl tespit edileceği belirtilmiştir. Emlak Vergisi Kanunu'nun 29. maddesinde ise, emlak vergisi değerinin, takdir komisyonları tarafından tespit edilen taşınmazların birim değerlerine göre hesaplanacağı belirtilmiştir.

Hesaplamada bir başka gözden kaçan hususta mezkur kanunun 86.maddesinde yer alan “Yolların kaldırımlar da dahil olmak üzere (15) metreden fazla genişliklerine düşen giderler, belediyelere ait olup harç payına konu teşkil etmez.” Hükmüdür.

Anılan hükme göre ise de, taşınmazsın faydalandığı yolun genişliğinin 15 metreden fazla olan kısmının hesaplamaya dahil edilmemesi gerektiğidir. Uygulamadan görülmektedir ki bu istisnaya dikkat edilmemekle birlikte yolun genişliğinin tamamı hesaba katılmaktadır ki bu husus anılan hükme göre gayrimenkul sahipleri aleyhine olmaktadır.

2464 sayılı Kanunun 86.maddesinde “İki ve daha fazla yol kenarında bulunan gayrimenkuller için asıl cepheyi teşkil eden yoldan düşen pay tam, diğer yollara ait pay ise yarım olarak hesaplanır.” Denilmek suretiyle de hizmet veren yollara birden fazla cephesi olan taşınmazlar için hesaplamanın nasıl yapılacağı hüküm altına alınmıştır.

Yol Harcamalarına Katılım Payının Tahakkuku

246 4 sayılı Kanunun 90.maddesinde yol harcamalarına katılım payının tahakkuku için “Yol Harcamalarına Katılma Payı, bu hizmetin yapıldığı yollardan faydalanan, Su Tesisleri İle Kanalizasyon Harcamalarına Katılma Payları ise hizmetten faydalanma şekillerine göre ilgili gayrimenkul sahipleri arasında ve 89 uncu maddeye göre hesaplanan katılma payları toplamının ilgili gayrimenkullerin vergi değerleri toplamına oranlanarak dağıtılması suretiyle hesaplanıp tahakkuk ettirilir.” Denilmek suretiyle aynı taşınmazda birden fazla malik bulunması halinde nasıl paylaştırılacağı açıklığa kavuşturulmuştur.

2464 sayılı Kanunun 91.maddesinde “Harcamalara katılma paylarının tahakkuku, işler hangi ihale usulü ile yapılmış olursa olsun, hizmetin tamamlanarak halkın istifadesine sunulmuş olmasından sonra yapılır.” ve 2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Harcamalara Katılma Payları İle İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmeliğin 7.maddesinde “Yol Harcamalarına Katılma Payının tahakkuku, iş hangi ihale usulüne göre yapılmış olursa olsun, hizmetin tamamlanarak halkın istifadesine sunulmasından sonra yapılır.” Denilerek yol harcamalarına katılım payının tahakkukunun, Belediye tarafından sağlanacak hizmetin tamamlanmasından sonra yapılacağı belirtilmiştir.

Ancak maddenin devamında bir istisnai hal getirilmiştir. “Şu kadar ki, belediyenin çalışma programı uygulaması gereğince veya teknik zorunluluklar dolayısıyla kısım kısım inşa, tamir veya genişletme yapılması halinde, bitirilerek istifadeye açılmış olması şartı ile, katılma payının kısım kısım da tahakkuku mümkündür.” . Burada teknik zorunluluklar dolayısıyla yapılan hizmetin kısım kısım hizmete açılması halinde katılma payının da kısım kısım tahakkuk ettirilebileceği hüküm altına alınmıştır.

Eğer bir önceki paragraftaki gibi teknik zorunluluktan dolayı kısım kısım hizmete açılması söz konusu olmadığı durumlarda işin bitirilmiş sayılması için “İşin bitirilerek hizmete açılmış olduğu geçici kabulünün yapılması ile belirlenir.” Maddesinde ki hükme binaen yapılan işin geçici kabulünün yapılmış olma şartı vardır.

2464 sayılı Kanunun "tahakkuk zamanı" başlıklı 91. maddesinde; yazılı tebliğ ile verilecek süre içinde, ilgilerin yazılı başvuruda bulunarak katılma paylarını peşin ödemeyi kabul ettiklerini belirtmelerinden sonra, bu payların bir ay içinde tahakkuk ettirileceği belirtilmiştir.

Yol Harcamalarına Katılım Payının İlanı

2464 sayılı Kanunun 92.maddesinde “Yukarıdaki maddelerde yazılı esaslar dairesinde hesaplanan paylar, mükelleflerin soyadları, adları, adresleri ve kendilerine isabet eden pay miktarını gösteren ve mahiyetlerine göre mahalle, cadde ve sokak itibariyle düzenlenecek tahakkuk cetvellerinin bir ay süre ile belediye ilan yerlerine asılması suretiyle ilan olunur.” Ve “Katılma payları tutarları mükelleflere ayrıca tebliğ olunur.” Denilmek suretiyle hesaplanan payların mükelleflere duyurulmasının hangi şekilde yapılacağı açıklanmıştır.

Yol Harcamalarına Katılım Payının Tahsili

2464 sayılı Kanunun 93.maddesinde “Harcamalara katılma payları belediyelerce veya bunlara bağlı müesseselerce, 92 nci maddeye göre payların ilan ve tebliğ edildiği yılı takip eden yıldan itibaren iki yılda ve dört eşit taksitte, peşin ödemelerle tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde tahsil olunur. Ancak, yukarıda yazılı ödeme sürelerini, ilgili belediyelerin teklifi üzerine, 5 yıla (peşin ödemelerde bir yıla) kadar uzatmaya ve buna göre taksit sürelerini tespit etmeye Cumhurbaşkanı yetkilidir. Cumhurbaşkanınca bu yetkinin kullanılması halinde, uzatılan ödeme süreleri için belediyeler, belediye meclislerinin kararı üzerine ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uyarınca alınan tecil faizi oranını aşmamak üzere faiz alabilirler.” Denilmek suretiyle hesaplanan payların nasıl ödeneceği hüküm altına alınmıştır. Buna göre katılma paylarının ilan ve tebliğ edildiği yılı takip eden yıldan itibaren iki yılda ve dört eşit taksitte, peşin ödemelerde tahakkuk tarihinden itibaren bir ay içinde tahsil olunacağı belirtilmiştir. Ancak, bu ödeme sürelerinin, ilgili belediyelerin teklifi üzerine, 5 yıla (peşin ödemelerde bir yıla) kadar uzatmaya ve buna göre taksit sürelerini tespit etmeye Cumhurbaşkanının yetkili olduğu da ifade edilmiştir.

Yol harcamalarına katılma payı mevzuatı gereği bir kamu alacağıdır. Dolayısı mezkur kanun bu alacağı güvence altına almak istemiştir. Bunun için anılan kanunun 93.maddesinde “Harcamalara katılma payına tabi gayrimenkullerin listesi belediyelerce ilgili tapu dairelerine bildirilir. Bu gayrimenkullerin satış, hibe ve trampaları halinde tapu dairesi payın tahsilini sağlamak üzere, belediyeyi haberdar eder ve pay ödenmedikçe intikal işlemi yapılmaz.” Denilmek suretiyle harcamalara katılma paylarının tabi gayrimenkullerin listesinin tapu dairelerine bildirilerek ilgili gayrimenkulün satış, hibe ve trampasının pay ödenmedikçe engellenmesi sağlamaktadır.

Alptekin AYDIN