Mal Bildiriminde Bulunulmasının Unutulması Hali
Alptekin Aydın
Son Güncelleme 3 ay önce
MAL BİLDİRİMİNDE BULUNMAYI UNUTMA
Memura İhtar Çekmeden, Mal Bildiriminde Bulunmadığı Gerekçesiyle Disiplin Cezası Verilemez
GİRİŞ
Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının 71.maddesinde “ Kamu hizmetine girenlerin mal bildiriminde bulunmaları ve bu bildirimlerin tekrarlanma süreleri kanunla düzenlenir. Yasama ve yürütme organlarında görev alanlar, bundan istisna edilemez.” denilmektedir.
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu rüşvet ve yolsuzluklarla mücadele için, Kanunda sayılanların mal bildiriminde bulunmaları, bildirimlerin yenilenmesi, mal edinmelerinin denetimiyle, haksız mal edinme veya gerçeğe aykırı bildirimde bulunma halinde uygulanacak hükümler düzenlenmiştir.
Anılan kanunun uygulamasının nasıl olacağını göstermek amacıyla da Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkında Yönetmelik” 15/11/1990 tarihli ve 20696 sayılı Resmi Gazete' de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 14.maddesinde “ Devlet memurları, kendileriyle, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait taşınır ve taşınmaz malları, alacak ve borçları hakkında, özel kanunda yazılı hükümler uyarınca, mal bildirimi verirler.” Denilmek suretiyle mal bildiriminde bulunmak devlet memurlarının ödev ve sorumlulukları arasında sayılmıştır.
Mal bildiriminde bulunmak memurların ödev ve sorumlulukları olarak sayılmış olup bu ödev ve sorumlulukların yerine getirilmemesi neticesinde de bir disiplin cezası yaptırımı öngörülmüştür.
657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 125/D maddesi, belirlenen durum ve sürelerde mal bildiriminde bulunmamanın karşılığını kademe ilerlemesinin durdurulması olarak hüküm altına almıştır.
MAL BİLDİRİM ZORUNLULUĞU OLANLAR
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun 2.maddesinde mal bildiriminde bulunma zorunluluğu olanlar aşağıdaki gibi sayılmıştır.
a) Her tür seçimle iş başına gelen kamu görevlileri ile Cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar (Muhtarlar ve ihtiyar heyeti üyeleri hariç)
b) Noterler,
c) Türk Hava Kurumunun genel yönetim ve merkez denetleme kurulu üyeleri ile genel merkez teşkilatında ve Türk Kuşu Genel Müdürlüğünde, Türkiye Kızılay Derneğinin merkez kurullarında ve Genel Müdürlük teşkilatında görev alanlar ve bunların şube başkanları,
d) Genel ve katma bütçeli daireler, il özel idareleri, belediyeler ve bunlara bağlı kuruluş veya alt kuruluşlarda, kamu iktisadi teşebbüsleri (İktisadi devlet teşekkülleri ve kamu iktisadi kuruluşları) ile bunlara bağlı müessese, bağlı ortaklık ve işletmelerde, özel kanunlarla veya Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle kurulan ve kamu hizmeti gören kurum ve kuruluşlar ile bunların alt kuruluşlarında veya komisyonlarında aylık, ücret ve ödenek almak suretiyle kamu hizmeti gören memurları, işçi niteliği taşımayan diğer kamu görevlileri ile yönetim ve denetim kurulu üyeleri,
e) (Mülga bend: 24.06.1995 - 557 S.KHK/Madde 21)
f) Siyasi parti genel başkanları, vakıfların idare organlarında görev alanlar, kooperatiflerin ve birliklerinin başkanları, yönetim kurulun üyeleri ve genel müdürleri, yeminli mali müşavirler, kamu yararına sayılan dernek yönetici ve deneticileri,
g) Gazete sahibi gerçek kişiler ile, gazete sahibi şirketlerin yönetim ve denetim kurulu üyeleri, sorumlu müdürleri, başyazarları ve fıkra yazarları,
Bunların haricinde özel Kanunlarına göre mal bildiriminde bulunmak zorunda olanlar da bu Kanun hükümlerine tabi olacağı hüküm altına alınmıştır.
BİLDİRİLMESİ GEREKLİ MALLAR
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun 5.maddesinde “ Bu Kanun kapsamına giren görevlilerin kendilerine, eşlerine ve velayetleri altındaki çocuklarına ait bulunan taşınmaz malları ile görevliye yapılan aylık net ödemenin, ödeme yapılmayan görevlilerin ise, 1 inci derece Devlet Memurlarına yapılan aylık net ödemenin beş katından fazla tutarındaki her biri için ayrı olmak üzere, para, hisse senetleri ve tahviller ile altın, mücevher ve diğer taşınır malları, hakları, alacakları ve gelirleriyle bunların kaynakları, borçları ve sebepleri mal bildiriminin konusunu teşkil eder.” Denilmek suretiyle bildirime konu olacak mallar ve bildirime esas bedel sınırları sayılmıştır.
HEDİYE ve HİBELERE İLİŞKİN BİLDİRİM
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun 3.maddesinde “ … kamu görevlileri, milletlerarası protokol, mücadele veya nezaket kaideleri uyarınca veya diğer herhangi bir sebeple, yabancı devletlerden, milletlerarası kuruluşlardan, sair milletlerarası hukuk tüzelkişiliklerinden, Türk uyruğunda olmayan herhangi bir özel veya tüzelkişi veya kuruluştan; aldıkları tarihteki değeri on aylık net asgari ücret toplamını aşan hediye veya hibe niteliğindeki eşyayı aldıkları tarihten itibaren bir ay içinde kendi kurumlarına teslim etmek zorundadırlar. Ancak, yabancı devlet adamları ve milletlerarası kuruluş temsilcileri tarafından verilen imzalı hatıra fotoğraflarının çerçeveleri bu madde hükümlerine dahil değildir.” denilmek suretiyle alınacak hediye ve hibelerin bildirime esas bedel sınırları hüküm altına alınmıştır.
MAL BİLDİRİMİNİN VERİLME ZAMANLARI
3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanununun 6.maddesinde mal bildirimi verilmesi için belirlenen zamanlar aşağıdaki gibidir.
a) Bu Kanun kapsamındaki göreve atanmada, göreve giriş için gerekli belgelerle,
b) Cumhurbaşkanı yardımcısı veya bakan olarak atanmalarda, atamayı izleyen bir ay içinde,
c) Seçimle gelinen görevlerde seçimin kesinleşmesi tarihini izleyen iki ay içinde,
d) Mal varlığında önemli bir değişiklik olduğunda bir ay içinde,
e) Yönetim ve denetim kurulu üyelikleri ile komisyon üyeliklerine seçim ve atamalarda göreve başlama tarihini izleyen bir ay içinde,
f) Görevin sona ermesi halinde, ayrılma tarihini izleyen bir ay içinde,
g) Gazete sahibi gerçek kişiler ile, gazete sahibi şirketlerin yönetim ve denetim kurulu üyeleri faaliyete geçme tarihini, sorumlu müdürleri, başyazarları ve fıkra yazarları bu işe veya görevlerine başlama tarihini izleyen bir ay içinde,
Bunun yanında özel bir durum olarak ta (a) bendindeki bildirim verilmedikçe belirtilen görevlere atama yapılmayacağı hüküm altına alınarak mal bildiriminin önemi bir kez daha vurgulanmıştır.
UYGULAMADA YAŞANAN SORUNLAR
Yukarıda da değinildiği gibi anılan kanunda sayılanlar için mal bildiriminde bulunulması büyük önem arz etmektedir. Ancak uygulamada gerek bu konunun bilinmemesi gerekse de fazla ciddiye alınmaması yüzünden mal bildiriminde bulunma gerekliliği atlanmaktadır. Dolayısı ile mal bildiriminde bulunulmadığında ortaya çıkabilecek cezalar ile karşı karşıya kalınabilme ihtimali fazlaca bulunmaktadır.
657 sayılı Kanunun 125/D maddesi açık olduğu üzere memurun süresinde mal bildiriminde bulunmaması kademe ilerlemesinin durdurulması disiplin cezasını beraberinde getirmektedir.
Uygulamada yukarıda da belirtildiği gibi gerek bu konunun bilinmemesi gerekse de fazla ciddiye alınmaması yüzünden verilmeyen mal bildirimleri memurun maduriyetine sebep olmaktadır.
Ancak idarelerin gözden kaçırdığı bir yönetmelik hükmü bulunmaktadır.
05.11.1990 tarih 20696 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Mal Bildiriminde Bulunulması Hakkındaki Yönetmeliğin 17. Maddesinde "Bu Yönetmelikte belirtilen süreler içinde mal bildiriminde bulunmayanlara, bildirimin verileceği mercilerce yazılı olarak ihtarda bulunulur. Bu ihtar, ilgilisine Tebligat Kanunu hükümlerine göre tebliğ olunur. İhtarın kendisine tebliğinden itibaren bir ay içinde bildirimde bulunmayanlar hakkında gerekli işlem yapılmak üzere yetkili Cumhuriyet başsavcılığına suç duyurusunda bulunulur. Müfettiş ve muhakkikler de, soruşturma ile ilgili olarak verdikleri süre zarfında mal bildiriminde bulunmayan hakkında yetkili Cumhuriyet başsavcısına suç duyurusunda bulunurlar." hükmü yer almaktadır.
Anılan hükme binaen 657 sayılı Devlet Memurları Kanunun 125/D maddesinde göre süresi içinde mal bildiriminde bulunmayan memurlara ihtarda bulunulacağı ve tebliğ edildikten sonra 1 ay içinde mal bildiriminde bulunulmazsa Cumhuriyet Savcılığına suç duyurusunda bulunulacağı hüküm altına alınmıştır.
Ayrıca Danıştay 12.Dairesi 2011/5213 E. 2015/635 K. nolu kararında “ 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 125/D-j maddesinde düzenlenen cezanın konuluş amacı göz önünde bulundurulduğunda haksız ve geliriyle mütenasip olmayan mal edindiğine ve edindiği malı gizleme maksadı taşıdığına yönelik iddia ve tespitin bulunmaması hususları birlikte değerlendirildiğinde, davacının suç işleme kastıyla hareket etmediği sonucuna ulaşıldığından, işlemde hukuka uygunluk görülmediğine” karar verilmiştir.
SONUÇ
Sonuç olarak, yukarıda yer verilen kanun ve yönetmelik hükümlerine binaen mal bildiriminde bulunma zorunluluğu olanların, süreleri içerisinde beyanda bulunmaları, süresi içerisinde bulunmayı unuturlarsa mal bildiriminde bulunulması gerekli mercii tarafından 1 aylık ihtar süresi verilerek mal bildiriminde bulunulmasının talep edilmesi gerekmektedir. Ayrıca bunların yanında 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 125/D-j maddesinde düzenlenen cezanın konuluş amacı göz önünde bulundurulduğunda haksız ve geliriyle orantılı olmayan mal edindiğine ve edindiği malı gizleme maksadı taşıdığına yönelik iddia olup olmadığına, buna istinaden tespitin bulunup bulunmadığına ve bildirimde bulunulmamasının suç işleme kastı ile yapılıp yapılmadığı hususları da göz önünde tutularak değerlendirme yapılması yaşanabilecek hak kayıplarının önüne geçecektir.
Sağlıklı günler diliyorum.